کد مطلب:231511 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:199
در مواعظ و نصایح
39- عباس بن مأمون از پدرش روایت كرده كه حضرت رضا علیه السلام به من فرمود
سه چیز بر سه چیز دیگر موكل می باشند، استیلاء روزگار بر صاحبان قدرت، و تسلط محرومیت بر متخصصین و محققین، و دشمنی عوام با اهل علم و معرفت.
40- محمد بن عرفه گوید: خدمت حضرت رضا علیه السلام رسیدم و آن حضرت دنبال صالح بن سعید فرستاد و ما به اتفاق او نزد آن جناب رفتیم.
حضرت ما را موعظه كرد و سپس فرمود در بنی اسرائیل هر كس می خواست در زمره ی عباد قرار گیرد می بایست مدت ده سال سكوت كند و دم فروبندد، سپس فرمود:
حضرت ابوجعفر علیه السلام فرمودند: پیوسته دنبال كارهای نیك را بگیر و از بدی دوری كن، و مانند برگی باش كه در آن خاری نباشد.
بعد از این فرمود: بنی اسرائیل سخت گیری كردند و خداوند هم بر آنان سخت گرفت، موسی علیه السلام به آنان گفت یك گاو بكشید، آنان گفتند رنگ آن چگونه باشد؟
آنها همچنان از خصوصیات آن گاو پرسیدند تا وقتی كه مأمور شدند كه یك گاو را كشته و پوست آن را پر از طلا كنند.
سپس فرمود علی علیه السلام فرمودند حكما حكمت را ضایع كردند آنگاه كه حكمت را به غیر اهلش یاد دادند.
[ صفحه 488]
41- در تذكره ابن حمدون روایت كرده كه حضرت رضا علیه السلام فرمود
هر كس از خداوند به روزی اندك قناعت كند پروردگار به عمل قلیل او راضی می شود.
42- در كتاب ذخیره از حضرت رضا علیه السلام روایت كرده كه فرمود هر كس با خود حسابش را رسیدگی كند سود می برد، و هر كس از حساب خود غفلت كند زیان می بیند، و هر كس نفس خویشتن را از عواقب كارها بترساند در آسایش خواهد بود، و هر كس از كارها عبرت بگیرد در كارها بینا می گردد، و هر كس بینا باشد عواقب كارها را درمی یابد، و هر كس فهمش زیاد شد عالم می شود.
دوست جاهل همواره در سختی و مشقت است.
بهترین مالها آن مالی است كه آبرو و حیثیت بوسیله آن محفوظ باشد، و بهترین عقل آن است كه آدمی نفس خود را به وسیله آن بشناسد.
مؤمن هرگاه غضب كند غضبش او را از راه حق منحرف نمی كند، و هرگاه از چیزی خوشش بیاید او را به باطل نكشاند، و هرگاه قدرت پیدا كرد بیش از حق چیزی نگیرد.
43- حضرت رضا علیه السلام فرمود: سروصدای عوام و تعصبات جاهلانه آنها موجبات كشته شدن پیامبران را فراهم آورد.
عامه اسمی است كه از عوام مشتق شده است، خداوند متعال مردم عوام را به چهارپایان تشبیه كرده و فرموده است: «بل هم أضل سبیلا».
44- حضرت امام رضا علیه السلام فرمود: هر كس نیكیهایش زیاد گردد
[ صفحه 489]
مورد مدح و ستایش مردم قرار می گیرد.
هر كس خداوند متعال را به مخلوقاتش تشبیه كند مشرك است و هر كس به خداوند نسبت دهد آنچه را كه نهی كرده است كافر می باشد.
هر كس رأی و نظریه تو را در صلاح و مصلحت خود قبول نكرد، تو هم به نظریات او گوش نده، و در انتظار باش كه شری او را اصلاح كند، و هر كس كاری را از راهش طلب كند لغزش پیدا نمی كند، و اگر لغزش پیدا كرد راه چاره بر او بسته نمی گردد.
هیچ كس شری را معدوم نمی كند در صورتی كه به كسی سودی نرساند، و هر كس ستمگری را پیشه كند از عقوبت در امان نخواهد بود.
مردم دو دسته اند كسی كه به ثروت و مقام رسیده و به آنچه دست آورده اكتفاء نمی كند، و دیگری هر چه در طلب مقام و مال كوشش می كند به آن نمی رسد.
خوشا به حال آن كس كه قلب خود را با شكرگذاری از نعمت های خداوند مشغول سازد.
با حاكم و زمامدار در آغاز كار و هنگامی كه هنوز وضع او روشن نشده و بر كارها تسلط پیدا نكرده رفت و آمد و همكاری نكنید.
قناعت آدمی را از هر لغزش نگه می دارد، عزت و قدرت در این است كه انسانی از زیاده روی و افزایش و فراهم آوردن بیش از آنچه احتیاج دارد خودداری كند، و در نزد اهل دنیا خضوع و خشوع نكند.
طریق قناعت را دو نفر در دنیا پیشه كردند، مردی كه اهل عبادت و پرستش است
[ صفحه 490]
و از قناعت فقط اراده پاداش آخرت را می كند، و یا مرد بزرگواری كه خود را از مردان لئیم و پست فطرت نگه می دارد، كسی كه با سخن چینی از دیگران می خواهد تو را نصیحت كند، در پایان كارش گرفتار عقوبت خواهد شد و از حسابرسی سالم بیرون نخواهد شد.
45- حضرت رضا علیه السلام به حسن بن سهل فرمود: تهنیت به ثواب آینده سزاوارتر است از تعزیت و تسلیت به مصیبت كه زود می رسد.
46- حضرت رضا علیه السلام در صفت زهاد فرمود: با نداشتن قوت قناعت كند، و برای روز مرگش خود را آماده سازد، و در زندگی خود را به مشقت اندازد.
47- هر كس با مردم به راستی سخن گوید، مردم او را از خود می دانند، فقر و ناداری كلید رنج و محنت است.
دلها اقبال و ادبار و نشاط و سستی دارند، هرگاه دل اقبال كند در او فهم و بصیرت پیدا می گردد.
و هرگاه پشت نماید خسته و ملول می گردد، پس از دل خود در هنگام اقبال استفاده كنید، و در وقت سستی و خستگی ترك گوئید، در كارهای نیك هنگامی كه بی اعتبار شود خبری نیست.
گروهی از صوفیه خدمت آن حضرت رسیدند و گفتند: اكنون كه مأمون امور خلافت را به تو واگذار كرده است و تو از همگان به این امر شایسته هستی، اینك باید لباس پشمی بپوشی و جامه های خشن دربر كنی.
امام علیه السلام فرمود: از امام عدل و داد مورد انتظار است، امام هرگاه سخن
[ صفحه 491]
گفت راست بگوید، و هرگاه حكم كرد عدالت داشته باشد، و هرگاه وعده كرد به وعده ی خود عمل كند.
خداوند متعال می فرماید: «قل من حرم زینة الله التی أخرج لعباده و الطیبات من الرزق».
یوسف صدیق علیه السلام لباسهای زیبا و گرانبها می پوشید و بر مخده ها و كرسیهای فرعون تكیه می كرد.
48- امام رضا علیه السلام فرمود: با حاكم و سلطان با بیم و هراس رفت و آمد كنید، و با دوستان با فروتنی زندگی نمائید و با دشمنان با احتیاط رفتار كنید، و با عموم مردم با گشاده روئی ملاقات نمائید.
49- حضرت رضا علیه السلام فرمود:
مرگ آفت عمل است جود و بخشش ذخیره جاودانی است احسان و نیكی غنیمت اشخاص با احتیاط است تجاوز و تعدی مصیبت صاحبان قدرت و زورمندان است.
بخل عرض و آبروی آدمی را پاره می كند، دوست داشتن آدمی را به كارهای ناپسند وامی دارد.
بهترین و گرامیترین مردم آن كسی است كه كارهای نیك انجام دهد و از درماندگان و ناتوانان حمایت كند و به آنان كمك و مساعدت نماید، و كوشش داشته باشد حوائج مستمندان و نیاز تهی دستان را برآورد، و هر چه بتواند در ایام زندگی خود دوستان متعددی به دست آورد و بعد از درگذشت دوستان برای آنها
[ صفحه 492]
طلب مغفرت كند.
50- در كتاب در از حضرت رضا علیه السلام روایت كرده كه فرمود:
ای مردم از خداوند بترسید و از نعمت های خداوند سپاسگزاری كنید، و با نافرمانی های خود موجبات تغییر نعمت را فراهم نكنید، بلكه با شكر و طاعت و سپاس خود از خداوند بخواهید تا نعمت های خود را از شما دریغ ندارد و بر احسان و انعام خود افزوده كند.
اینك بدانید پس از ایمان به خداوند و تصدیق رسالت رسول صلی الله علیه و آله و اعتراف به حقوق اهل بیت علیهم السلام چیزی بهتر از معاونت و دستگیری به برادران ایمانی نیست.
هر كس به حقوق برادران دینی خود برسد و حوائج آنان را برآورد، خداوند او را به خود نزدیك می كند و او را گرامی می دارد.
هر كس حساب خود را برسد سود می برد، و هر كس از حساب خود غفلت كند زیان می نماید.
هر كس از كارها عبرت گیرد بینا می شود، و هر كس در امور بینا شد عقل و فهمش زیاد می گردد.
دوستی با جاهل آدمی را در رنج و زحمت وارد می كند.
بهترین مال و ثروت آن مالی است كه آبروی آدمی را نگه دارد، بهترین عقل آن است كه انسان خود را بشناسد.
مؤمن هرگاه غضب كند غضب او را از راه حق خارج نمی كند، و هرگاه از چیزی راضی شد رضایت او را به باطل نكشاند، و هرگاه قدرت پیدا كرد بیشتر از
[ صفحه 493]
حقش نگیرد.
دوست انسان عقل اوست و جهلش دشمن او، عقل از عطایای خداوند است، و ادب با مشقت و سختی به دست می آید هر كس خود را به مشقت اندازد به ادب دست پیدا می كند و لیكن با تكلف عقل بدست نمی آید.
تواضع درجاتی دارد یكی از آن درجات این است كه انسان قدر و منزلت خود را بشناسد، و به اندازه مقام و موقعیت خود قدم بردارد.
از مردم به همان اندازه انتظار داشته باشد كه مردم از او انتظار دارند، اگر كسی به او بدی كرد او در عوض نیكی كند، خشم خود را فروبرد و از مردم درگذرد كه خداوند نیكوكاران را دوست می دارد.
51- مردی را نزد مأمون آوردند و او در نظر داشت آن مرد را بكشد، حضرت رضا علیه السلام هم در مجلس حاضر بود.
مأمون گفت: ای ابوالحسن در این مورد چه نظری دارید؟ فرمود: خداوند با عفو تو را عزت دهد، مأمون هم از آن مرد درگذشت.
52- حضرت رضا از پدرانش از علی علیهم السلام روایت می كند كه آن حضرت فرمود:
ترس آدمی را مأیوس می كند و اشخاص ترسو دنبال هیچ كاری نمی روند، فرصت ها را دریابید كه در فرصت ها منافع زیادی هست.
دانش گمشده ی مؤمن است، دانش را فراگیرید ولو در نزد مشرك باشد، در این جا شما شایسته تر از آن هستید.
53- احمد بن عامر از حضرت رضا از پدرانش از علی علیه السلام روایت می كند
[ صفحه 494]
كه حضرت رسول صلی الله علیه و آله فرمود:
امت من همواره در خیر و خوشی هستند مادامی كه با همدیگر دوست باشند و رفت و آمد كنند و امانت ها را اداء نمایند، و از حرام دوری كنند، و از مهمانان پذیرائی نمایند، و نماز بپا دارند، و زكاة بدهند، و هرگاه از این اعمال خودداری كنند به قحط و غلا مبتلا می گردند.
[ صفحه 495]
سه چیز بر سه چیز دیگر موكل می باشند، استیلاء روزگار بر صاحبان قدرت، و تسلط محرومیت بر متخصصین و محققین، و دشمنی عوام با اهل علم و معرفت.
40- محمد بن عرفه گوید: خدمت حضرت رضا علیه السلام رسیدم و آن حضرت دنبال صالح بن سعید فرستاد و ما به اتفاق او نزد آن جناب رفتیم.
حضرت ما را موعظه كرد و سپس فرمود در بنی اسرائیل هر كس می خواست در زمره ی عباد قرار گیرد می بایست مدت ده سال سكوت كند و دم فروبندد، سپس فرمود:
حضرت ابوجعفر علیه السلام فرمودند: پیوسته دنبال كارهای نیك را بگیر و از بدی دوری كن، و مانند برگی باش كه در آن خاری نباشد.
بعد از این فرمود: بنی اسرائیل سخت گیری كردند و خداوند هم بر آنان سخت گرفت، موسی علیه السلام به آنان گفت یك گاو بكشید، آنان گفتند رنگ آن چگونه باشد؟
آنها همچنان از خصوصیات آن گاو پرسیدند تا وقتی كه مأمور شدند كه یك گاو را كشته و پوست آن را پر از طلا كنند.
سپس فرمود علی علیه السلام فرمودند حكما حكمت را ضایع كردند آنگاه كه حكمت را به غیر اهلش یاد دادند.
[ صفحه 488]
41- در تذكره ابن حمدون روایت كرده كه حضرت رضا علیه السلام فرمود
هر كس از خداوند به روزی اندك قناعت كند پروردگار به عمل قلیل او راضی می شود.
42- در كتاب ذخیره از حضرت رضا علیه السلام روایت كرده كه فرمود هر كس با خود حسابش را رسیدگی كند سود می برد، و هر كس از حساب خود غفلت كند زیان می بیند، و هر كس نفس خویشتن را از عواقب كارها بترساند در آسایش خواهد بود، و هر كس از كارها عبرت بگیرد در كارها بینا می گردد، و هر كس بینا باشد عواقب كارها را درمی یابد، و هر كس فهمش زیاد شد عالم می شود.
دوست جاهل همواره در سختی و مشقت است.
بهترین مالها آن مالی است كه آبرو و حیثیت بوسیله آن محفوظ باشد، و بهترین عقل آن است كه آدمی نفس خود را به وسیله آن بشناسد.
مؤمن هرگاه غضب كند غضبش او را از راه حق منحرف نمی كند، و هرگاه از چیزی خوشش بیاید او را به باطل نكشاند، و هرگاه قدرت پیدا كرد بیش از حق چیزی نگیرد.
43- حضرت رضا علیه السلام فرمود: سروصدای عوام و تعصبات جاهلانه آنها موجبات كشته شدن پیامبران را فراهم آورد.
عامه اسمی است كه از عوام مشتق شده است، خداوند متعال مردم عوام را به چهارپایان تشبیه كرده و فرموده است: «بل هم أضل سبیلا».
44- حضرت امام رضا علیه السلام فرمود: هر كس نیكیهایش زیاد گردد
[ صفحه 489]
مورد مدح و ستایش مردم قرار می گیرد.
هر كس خداوند متعال را به مخلوقاتش تشبیه كند مشرك است و هر كس به خداوند نسبت دهد آنچه را كه نهی كرده است كافر می باشد.
هر كس رأی و نظریه تو را در صلاح و مصلحت خود قبول نكرد، تو هم به نظریات او گوش نده، و در انتظار باش كه شری او را اصلاح كند، و هر كس كاری را از راهش طلب كند لغزش پیدا نمی كند، و اگر لغزش پیدا كرد راه چاره بر او بسته نمی گردد.
هیچ كس شری را معدوم نمی كند در صورتی كه به كسی سودی نرساند، و هر كس ستمگری را پیشه كند از عقوبت در امان نخواهد بود.
مردم دو دسته اند كسی كه به ثروت و مقام رسیده و به آنچه دست آورده اكتفاء نمی كند، و دیگری هر چه در طلب مقام و مال كوشش می كند به آن نمی رسد.
خوشا به حال آن كس كه قلب خود را با شكرگذاری از نعمت های خداوند مشغول سازد.
با حاكم و زمامدار در آغاز كار و هنگامی كه هنوز وضع او روشن نشده و بر كارها تسلط پیدا نكرده رفت و آمد و همكاری نكنید.
قناعت آدمی را از هر لغزش نگه می دارد، عزت و قدرت در این است كه انسانی از زیاده روی و افزایش و فراهم آوردن بیش از آنچه احتیاج دارد خودداری كند، و در نزد اهل دنیا خضوع و خشوع نكند.
طریق قناعت را دو نفر در دنیا پیشه كردند، مردی كه اهل عبادت و پرستش است
[ صفحه 490]
و از قناعت فقط اراده پاداش آخرت را می كند، و یا مرد بزرگواری كه خود را از مردان لئیم و پست فطرت نگه می دارد، كسی كه با سخن چینی از دیگران می خواهد تو را نصیحت كند، در پایان كارش گرفتار عقوبت خواهد شد و از حسابرسی سالم بیرون نخواهد شد.
45- حضرت رضا علیه السلام به حسن بن سهل فرمود: تهنیت به ثواب آینده سزاوارتر است از تعزیت و تسلیت به مصیبت كه زود می رسد.
46- حضرت رضا علیه السلام در صفت زهاد فرمود: با نداشتن قوت قناعت كند، و برای روز مرگش خود را آماده سازد، و در زندگی خود را به مشقت اندازد.
47- هر كس با مردم به راستی سخن گوید، مردم او را از خود می دانند، فقر و ناداری كلید رنج و محنت است.
دلها اقبال و ادبار و نشاط و سستی دارند، هرگاه دل اقبال كند در او فهم و بصیرت پیدا می گردد.
و هرگاه پشت نماید خسته و ملول می گردد، پس از دل خود در هنگام اقبال استفاده كنید، و در وقت سستی و خستگی ترك گوئید، در كارهای نیك هنگامی كه بی اعتبار شود خبری نیست.
گروهی از صوفیه خدمت آن حضرت رسیدند و گفتند: اكنون كه مأمون امور خلافت را به تو واگذار كرده است و تو از همگان به این امر شایسته هستی، اینك باید لباس پشمی بپوشی و جامه های خشن دربر كنی.
امام علیه السلام فرمود: از امام عدل و داد مورد انتظار است، امام هرگاه سخن
[ صفحه 491]
گفت راست بگوید، و هرگاه حكم كرد عدالت داشته باشد، و هرگاه وعده كرد به وعده ی خود عمل كند.
خداوند متعال می فرماید: «قل من حرم زینة الله التی أخرج لعباده و الطیبات من الرزق».
یوسف صدیق علیه السلام لباسهای زیبا و گرانبها می پوشید و بر مخده ها و كرسیهای فرعون تكیه می كرد.
48- امام رضا علیه السلام فرمود: با حاكم و سلطان با بیم و هراس رفت و آمد كنید، و با دوستان با فروتنی زندگی نمائید و با دشمنان با احتیاط رفتار كنید، و با عموم مردم با گشاده روئی ملاقات نمائید.
49- حضرت رضا علیه السلام فرمود:
مرگ آفت عمل است جود و بخشش ذخیره جاودانی است احسان و نیكی غنیمت اشخاص با احتیاط است تجاوز و تعدی مصیبت صاحبان قدرت و زورمندان است.
بخل عرض و آبروی آدمی را پاره می كند، دوست داشتن آدمی را به كارهای ناپسند وامی دارد.
بهترین و گرامیترین مردم آن كسی است كه كارهای نیك انجام دهد و از درماندگان و ناتوانان حمایت كند و به آنان كمك و مساعدت نماید، و كوشش داشته باشد حوائج مستمندان و نیاز تهی دستان را برآورد، و هر چه بتواند در ایام زندگی خود دوستان متعددی به دست آورد و بعد از درگذشت دوستان برای آنها
[ صفحه 492]
طلب مغفرت كند.
50- در كتاب در از حضرت رضا علیه السلام روایت كرده كه فرمود:
ای مردم از خداوند بترسید و از نعمت های خداوند سپاسگزاری كنید، و با نافرمانی های خود موجبات تغییر نعمت را فراهم نكنید، بلكه با شكر و طاعت و سپاس خود از خداوند بخواهید تا نعمت های خود را از شما دریغ ندارد و بر احسان و انعام خود افزوده كند.
اینك بدانید پس از ایمان به خداوند و تصدیق رسالت رسول صلی الله علیه و آله و اعتراف به حقوق اهل بیت علیهم السلام چیزی بهتر از معاونت و دستگیری به برادران ایمانی نیست.
هر كس به حقوق برادران دینی خود برسد و حوائج آنان را برآورد، خداوند او را به خود نزدیك می كند و او را گرامی می دارد.
هر كس حساب خود را برسد سود می برد، و هر كس از حساب خود غفلت كند زیان می نماید.
هر كس از كارها عبرت گیرد بینا می شود، و هر كس در امور بینا شد عقل و فهمش زیاد می گردد.
دوستی با جاهل آدمی را در رنج و زحمت وارد می كند.
بهترین مال و ثروت آن مالی است كه آبروی آدمی را نگه دارد، بهترین عقل آن است كه انسان خود را بشناسد.
مؤمن هرگاه غضب كند غضب او را از راه حق خارج نمی كند، و هرگاه از چیزی راضی شد رضایت او را به باطل نكشاند، و هرگاه قدرت پیدا كرد بیشتر از
[ صفحه 493]
حقش نگیرد.
دوست انسان عقل اوست و جهلش دشمن او، عقل از عطایای خداوند است، و ادب با مشقت و سختی به دست می آید هر كس خود را به مشقت اندازد به ادب دست پیدا می كند و لیكن با تكلف عقل بدست نمی آید.
تواضع درجاتی دارد یكی از آن درجات این است كه انسان قدر و منزلت خود را بشناسد، و به اندازه مقام و موقعیت خود قدم بردارد.
از مردم به همان اندازه انتظار داشته باشد كه مردم از او انتظار دارند، اگر كسی به او بدی كرد او در عوض نیكی كند، خشم خود را فروبرد و از مردم درگذرد كه خداوند نیكوكاران را دوست می دارد.
51- مردی را نزد مأمون آوردند و او در نظر داشت آن مرد را بكشد، حضرت رضا علیه السلام هم در مجلس حاضر بود.
مأمون گفت: ای ابوالحسن در این مورد چه نظری دارید؟ فرمود: خداوند با عفو تو را عزت دهد، مأمون هم از آن مرد درگذشت.
52- حضرت رضا از پدرانش از علی علیهم السلام روایت می كند كه آن حضرت فرمود:
ترس آدمی را مأیوس می كند و اشخاص ترسو دنبال هیچ كاری نمی روند، فرصت ها را دریابید كه در فرصت ها منافع زیادی هست.
دانش گمشده ی مؤمن است، دانش را فراگیرید ولو در نزد مشرك باشد، در این جا شما شایسته تر از آن هستید.
53- احمد بن عامر از حضرت رضا از پدرانش از علی علیه السلام روایت می كند
[ صفحه 494]
كه حضرت رسول صلی الله علیه و آله فرمود:
امت من همواره در خیر و خوشی هستند مادامی كه با همدیگر دوست باشند و رفت و آمد كنند و امانت ها را اداء نمایند، و از حرام دوری كنند، و از مهمانان پذیرائی نمایند، و نماز بپا دارند، و زكاة بدهند، و هرگاه از این اعمال خودداری كنند به قحط و غلا مبتلا می گردند.
[ صفحه 495]